Üniversite Çalışanlarında Mutfak İlişkili Ev İçi Hava Kirliliği Farkındalık Çalışması

Özet

Amaç: “Ev içi hava kirliliği” (EİHK), gelişmekte olan ülkelerde hastalık ve erken ölümün önde gelen nedenlerindendir ve küresel ölümlerin %7,7'sini oluşturmaktadır.  EİHK oluşturan etmenlerin en başında pişirme gelir. Mutfak ilişkili EİHK’ni değerlendirmek hem pişirmenin önde gelen kirleticilerden biri olması hem de EİHK ölçümlerinin mutfakta daha yüksek çıkması sebebiyle önemlidir. Çalışmanın ana amacı üniversite idari personelinin ev içi hava kirliliği ile ilgili belirleyiciler açısından durumlarını ve farkındalıklarını saptamaktır.

Yöntem: Çalışma kesitsel tipte olup Eylül 2018-Mart 2021 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Türkiye’nin batı kentlerindeki bir üniversitenin idari personeli olan 1156 kişi oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğü evren göz önünde bulundurularak prevalans %50, d:1, kabul edilebilir hata payı %5 alınarak 288 olarak hesaplanmış ve sistematik örneklemeyle belirlenmiştir. Katılımcılara araştırmacılar tarafından literatüre dayanarak oluşturulan ve 26 sorudan oluşan anket formu üniversite postası yoluyla ve yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Evde yemeği pişiren esas kişinin katılımcıdan başkası olduğu durumlarda verilerin sunumunda kolaylık sağlanması için bu kişiler “ikincil kişiler” olarak adlandırılmıştır.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 39,5±8,1 olup %54,2’si kadın, %59,0’ı üniversite mezunudur. Katılımcılar evde yemeği esas pişiren kişi açısından değerlendirildiğinde %56,6’sı evde yemeği kendisi pişirmektedir. Katılımcıların %66,7’si tüpü, %38,9’u elektriği, %31,9’u doğalgazı, %6,3’ü odunu yemek pişirmek için yakıt olarak kullanmaktadır. Katılımcıların %52,4’ü “ev içi hava kirliliği” kavramını daha önceden duymuştur. Kadınlar erkeklere göre “ev içi hava kirliliği” kavramını daha çok duymuştur (p:0,001).

Sonuç: Çalışmaya katılanların sadece yarısı EİHK kavramını duymuştur. EİHK kavramını duymayı etkileyen tek faktör cinsiyet olarak saptanmış ve kadınların farkındalık düzeyi daha yüksek bulunmuştur. EİHK ve özellikle mutfak ilişkili hava kirliliğini değerlendirecek çalışmalara ihtiyaç vardır.